Afai o manu e le o iai le tomai tautatala, e le o lona uiga latou te le o fesoʻotaʻi ma isi: latou te le lafoina faʻamatalaga eseese i le tasi, aua le fefaʻaaliaʻi lagona, aua le faʻaalia le le fiafia ma le ita, ma isi.
E tusa ma suʻesuʻega lata mai o tagata faʻapitoa biologists, ua suia o latou lanu kamela e le lanu ina ia lalafi mai ia latou tuliloaina ma puipuia ese lamatiaga, ae ina ia logoina o latou "aiga" o so o se faamatalaga e uiga ia i latou po o latou tulaga. O feteena o loi ua faʻaaogaina e nei iniseti mo fesoʻotaʻiga: ma la latou fesoasoani e faʻasalalau atu ai ni faʻamatalaga e uiga i manuʻa poʻo ni mea e lamatia ai. O manulele e amata ona Twitter faʻamalosi pe afai latou te mautinoa popole pe le faamalieina i se mea: manulele uila tau ma le leotele tagi mo falaoa falaoa, moa ma tumau pea clucking lapatai o latou pepe e uiga i le tulaga lamatia, ma isi. Aile ma luko ina ia mafai ona faʻailoa atu i o latou aiga se mea, e tupu, paʻu, paʻu, faʻafefe, ma le faʻafefe.
Faʻafefea ona fesoʻotaʻi ia loi?
O le loi aiga o se 'au e le masani ai faʻauo ma aʻoaʻi. O loi, o loʻo saʻo o se tasi o meaola sili e atamamai i lo tatou paneta, e fesoʻotaʻi ma isi i le faʻaaogaina o se vailaʻau faʻapitoa faʻailoaina atu e faapitoa glands - pheromones. O loi, ua iloa lelei le manogi ma o latou umi, “antennas”, iloa tonu le mea e sau ai lenei manogi ma lona uiga.
I fafo mai lona fale-setete - le lulu, le loi faʻailoga ma feromoni le mamao na femalagaʻi ina ia, taʻitaʻia e le manogi, aua neʻi leiloa ma toe foʻi mai. Na te faia le mea lava lea e tasi, i le suʻeina o se mea e suamalie: tuʻua pomona, e valaʻau e le loi aiga i se taumafataga. E le gata i lea, faatasi ai ma le fesoasoani a lenei mea ofoofogia, o loi ua lapataia o latou uso o loʻo i ai ni meaai i se nofoaga, o le auala latou te masani ai e feoaʻi i ai mo se taimi umi ua avea nei ma mea matautia. Aneti i faʻafitauli, faʻaaoga pheromones, lafo se faailo faʻailo, lea e mafua ai o latou "aiga" ona faʻavave vave atu ia latou fesoasoani ma faʻapena ona latou lafoina faʻailo tutusa i isi tagata o le aiga. Ma ina ua mavae sina taimi, e selau ma selau loi o loʻo tamoe e puipui lo latou ofaga mai le fili.
Faʻafefea e fesoʻotaʻiga o lagomeli?
I le mauaina o se nofoaga fou e mafai ai ona e aoina le tele o moa, o le lagomeli e tatau ona "taʻuina atu" i isi lagomeli e uiga i ai ina ia latou o atu iina ma aoina mai meaai. Ae o le lagomeli e leai se leo. Na faapefea ona ia faia lena mea? Na ia faʻaaogaina se ituaiga o "saini gagana." Ua taʻua e saienitisi, o le sisiva.
I lenei siva e naʻo le lua le "pa" autu. I le mauaina o fugalaau i totonu o le selau mita mai le fale, o le iniseti na amata ona lele i se lio. Afai o le nofoaga e tu latalata i luga, o le pi e faʻamatala se faʻatusa o loʻo avea ma mama e lua e fesoʻotaʻi e se laina sao. O le laina e fesoʻotaʻi ai le lio e faʻaalia ai le itu e tatau ona felelei ai le au fesoasoani.
O le tuai o le sisiva a le pi, o le mamao foi lea o le meaai. E le gata i lea, o le pi e iloa lelei le mamao e ala i le saoasaoa o le “pa” faʻatinoina. O le ola ola foliga le "siva", o le tele o meaai na ia mauaina, o le tele sili fesoasoani o le a o ma ia. Snifing a pi na maua ai fugalaau, o isi galulue bees o le a maua ai le mea tonu na maua. O le mea lea, o le siva faʻamatala toetoe o mea uma: o fea, o le a le mamao, o le a ma o le a le tele o le "siva" na maua.
E manaia le gagana o le siva i le a le aʻoaʻoina e le pi. Latou te iloa o ia i le natura. O lenei meatotino e taua tele mo lagomeli, aua e faigata tele mo i latou ona vaʻaia meaai ona o le le lelei o le vaʻai. O le lagomeli e mafai ona faia le fugalaʻau mai le lua senitimita! A lele, na ia silafia mea tetele tetele: laʻau, fale. Afai sa tatau ona suʻe e le meaai a meaai uma, o nei iniseti o le a le mafai ona aoina ni meaai.
Faʻafefea ona talanoa manuki?
O saienitisi na aʻafia i le suʻesuʻeina o amioga a manuki ua iloa ai o nei meaola uma e lelei le fesoʻotaʻi o le tasi ma le isi e faʻaaoga faʻailo leo eseese (e tele naua ia latou!), Lea e taʻu mai ai ni mea e tutupu ma mea e tutupu.
E pei ona aliali mai, o le vave ma le masani ona kiliki o le laulaufaiva i nisi ituaiga o manuki faʻaalia mai ai le latalata atu o le nameri, ma o leo faaili e manino ai le faʻaalia mai o foliga o se gata. O loo finau mai nisi tagata atamamai e faapea, mo ituaiga eseese o gata, e iai leo faapitoa, o le mea lea e le mafai ai e le manuki ona nunumiina se gata uogo ma se sefe mo latou. E le gata i lea, o leo faʻapitoa o loʻo lipotia e uiga i foliga o se tagata (e le gata i lea, o se tagata e le faʻaauupegaina ma e faaauupegaina ua faailogaina ese), ona uso, manulele o manu, ma isi.
Faʻafefea ona talanoa le tafola i le tasi ma le isi?
O tafola e le gata o le tele i tafola, o manu foi o le leotele "o lo tatou paneta: e mafai ona latou faia ni leo e le mafai e se isi meaola i luga o le Lalolagi ona fai.
Ua iloa e tagata atamamai, o tafola e "tautatala" leotele (o le malosi o latou leo e oʻo atu i le 188 desibels!) Faatasi ai ma le fesoasoani a leo leotetele lagonaina i se mamao sili atu nai lo 1,600 kilomita, o tafola fesootai saoloto ma le tasi le isi, taʻu atu i o latou aiga eseese faamatalaga manaia mo i latou.
Mea e fiafia ai, e toe faʻatupu mai faititili leo e oʻo atu i le afa minute, e le manaʻomia e faga leo faʻapea: latou te faʻaaogaina le pharynx ma le larynx, faʻapena foi ma le "leo manino".
Faʻafefea ona faʻafesoʻotaʻi lumba lumba?
Dolphins - O manu faʻapitoa ia a manu. Ae i le taimi o evolusione, na latou tutusa tele iʻa. Lenei ua mafua ona o le mea moni o le nofoaga o lafitaga o vai. I lenei tulaga, ina ia i ai masani, latou tatau ona fetuunai i lenei elemene. O la latou tino na avea ma se tafe foliga, e mafai ai ona e vave fealuaʻi i totonu o le vai. O loʻo fesoasoani foi 'iʻa. Ae o le mea moni o dolphins o meaola o manu e le fesiligia. E molimauina lea i le mea moni o latou o toto mafanafana, manava le ea ma fafaga a latou fanau i le susu.
E pei o le peʻa, o loʻo faʻaolaina e le teine ia mea o le ultrasound e suʻe ai fua i totonu o le vai. O nei faʻailoga faʻapitoa e faʻatagaina ai latou e vavaeʻese mea o loʻo omai i le ala. Ua faʻaalia mai i suʻesuʻega, e faʻafetai i le mafai ona faʻaogaina le ultrasounds, ua mafai ai e lelefoni ona "vaʻai" se uaea e i lalo ifo o le 0.2 milimita mafiafia, lea e faʻafesoʻotaʻi le pa o le vai taele.
Dolphins e tele atu taliga taliga nai lo mata. E mafua ona o le vai o se faʻaliliuga lelei o leo. O Dolphins fesoʻotaʻi i se gagana faʻapitoa, o nisi o ona leo e pei o le faitotoʻa faitotoʻa. Ua leva ona sailiili saienitisi ile gagana a nei meaola, ae e leʻo mafai lava ona malamalama iai. O tagata suʻesuʻe e malilie i se mea e tasi - e fai lava si lavelave, ma o le leo lava e tasi e mafai ona faauigaina mea eseʻese.
Sounds mo Dolphins e taua tele. I lalo o le vai, o nei meaola mama e faʻalogo e le gata i “latou upu” a o latou lava ituaiga, ae faapea ma isi o nonofo ai. Lea mea e mafai ai i latou e tuli iʻa ma aloese mai tulimanu, ina ia aua nei avea ma vete ia latou lava.
Dolphins o ni tagata soifua. E faʻamaonia lea i le tele o siama o latou faiʻai, sili atu nai lo le aofaʻiga o le faiʻai o le tagata. Tele ana sela o loʻo aʻafia i le iloaina ma auiliiliga faʻailoga na maua mai isi vai o loʻo nonofo ai pe lafoina e ia lava ina ia mafai ona suʻesuʻeina le avanoa.
Faʻafefea e fesoʻotaʻi pusi?
O saienitisi na aofia i le matauina o pusi na iloa ai o le lauiloa pusi meow o se auala mo pusi e talanoa tuusao ma tagata: i lenei auala latou te manaʻo e tosina mai le mafaufau, valaʻau mo se taʻaloga, fesili mo meaai, faitioga o mala, ma isi. “Talanoa” ma le tasi ma le isi, o pusi e faʻaaoga isi leo, e aofia ai ultrasounds (mo se faʻataʻitaʻiga, tamaʻi tamaʻi tama e fesoʻotaʻi ma lo latou tina), faʻapea foʻi ma le tino ma gagana.
O se leo e sili ona taua o feline o le purr (poʻo le pisa), lea e na o pusi e faʻamalosi ai pusi, faʻapea foʻi ma le pusi ma faʻamalosia e le pusi peʻa oona. O nei leo maʻai, faʻatasi ai, pei o se tulafono, faʻatinoina foi e gaioiga talafeagai (pusi taofi o latou taliga ma sisi o latou lauulu), e aunoa ma se isi "upu" faʻaalia ai se uiga faʻafefe o manu. Afai o le pusi na amata ona tupu tele pei o se maile, o lona uiga ua matua leaga lava le mea lea: o se faʻailoga o le meaola i totonu o le ogaoga o lona ita. O pusi e mafai i nisi taimi ona faia leo e pei o manulele tweets, lea e le mafai lava ona iloa fua: masalo o le faʻaaliga lea o le mataala po o le le fiafia.
Manu: o le tuaoi o le manatu
E faʻavae ile fuaitau na avea ma faʻavae, e eseese faʻauiga o le upu "manu" ua tuʻuina. I se vaitau puupuu, o meaola nei. I se lautele lautele - fa-vae uma. Mai le vaaiga faasaienisi, o meaola o tagata uma e iloa ona fai le faʻagasologa, ma i latou e i ai se uaua i totonu o latou sela. Ae o le a se tala e uiga i ia ituaiga e taʻitaʻina ola le ola. Pe faʻapea foi, e uiga i meaola niniʻi o lo o feololo solo? Afai tatou te talanoa e uiga i manu fegalegaleai a le tasi ma le isi, ona tatau lea ona faʻaeteete i le mamana, ae, o manulele ma iʻa ia latou lava gagana.
Gagana manu
Gagana o se faʻailoga lavelave faʻataʻitaʻiga. Ma e le o se mea e ofo ai. Afai tatou te talanoa e uiga i le gagana a tagata, e ese le ese mai isi faʻailoga faʻailoga i le ona tautua mo gagana faʻaalia o mafaufauga. Tautala e faʻatatau i manu e fesoʻotaʻi le tasi ma le isi, e mafai ona maitauina i le saienisi e iai se isi faʻavae mo lenei faiga - "gagana manu".
Tagata fa-vae fealoaʻi e avatu ai faʻamatalaga i la latou itu teteʻe, e le gata i leo. Ua latou atiaʻe lelei gagana faʻailo ma foliga o tagata. Manu feololo mautinoa maua sili fesootaiga fesootaiga nai lo tagata. Afai e te faʻatusatusaina pe faʻapefea manu ma tagata fesoʻotaʻi, ona e maua lea ile tele o eseesega. O le tagata e masani ona tuʻuina lona faʻamoemoe, manaʻoga, manaʻoga, lagona ma mafaufauga i le tautala. O lona uiga, o le mea taua lava e ala i upu tautala.
O manu, e ese mai ai, lo latou faʻaaoga ma le le faʻaogaina auala o fesoʻotaʻiga. E tele a latou mea nai lo tagata. I le faʻaopopo atu i le lē-faʻauigaina uiga o lona uiga i se tagata (faʻataʻitaʻiga, taga, foliga vaaia), latou te faʻaaogaina le gagana tino (tele ma le fesoasoani o le siʻusiʻu ma taliga). O se sao taua i le fesoʻotaʻiga mo latou e faʻatino e manogi. O le mea lea, o le gagana o se faʻasologa o fonemoni ma faʻailoga i meaola e leai. O le auala e fesoʻotaʻi ai manu e pei o faʻailoga. O la latou gagana, o, faʻailoga o loʻo latou faʻaaogaina e lafo ai faʻamatalaga i aiga.
Laʻu laulaufaiva
Leo na faia e se tagata i le faʻagasologa o fesoʻotaʻiga e faʻamatala tautala. O le gafatia lea o mea faʻaaoga e faʻaogaina ai le fonoa o se eseʻese auala o faʻavaega: slotted, occlusive, gatete, sonor. E le o se faʻailoga lea o soʻo se meaola. Peitai, o le gagana o leo e maua i le tele o manu. E oʻo foi i iʻa ua mafai ona lolomiina e faʻailoa ai i isi le tulaga lamatia poʻo le osofaʻiga.
Mo se faʻataʻitaʻiga, e oso le faʻapipiʻi, e mafai ona mimita le pusi, e fagisi e le fulifiti se logo, o le tamaʻi iʻa o loʻo pisa, o le pese ua pese. E fanau mai le leo i totonu ia te i latou pe a oʻo mai le papala, gnash nifo, oomi le pegi. E i ai iʻa e faʻaaoga le siosiomaga e faia ma le loto i ai leo. O le mea lea, o se manulele fuluʻe lona pu i totonu o le vai i le taimi o le tulimanu, e sau ai le aufaʻa o le vai fou i le sailiga o manu.
Manulele laulaufaiva
O le pepese ma le pisa o manulele e le o malamalama. O manu e tele faʻailoga ia latou te faʻaaogaina i tulaga eseese.
O leo le tutusa e faia e manulele, mo se faʻataʻitaʻiga, i le taimi o faamoega ma malaga atu, ile vaʻai o fili ma le sailiga o tauaiga. O lo latou tomai i le fesoʻotaʻiga o loʻo faʻamamafaina i totonu o galuega a tuʻuga a tagata, o se toa e malamalama i manulele o se vaega o le natura. O mea faʻalogo fesoasoani i manulele e sili atu lona atinaʻe nai lo isi manu. Latou te lagonaina leo e sili atu le maaleale nai lo tagata, e mafai ona faʻalogo e puupuu ma vave leo. O na agavaʻa faʻatinoina e natura faʻagaioia malosi e manulele. Mo se faʻataʻitaʻiga, lupe lupe e faʻalogologo ile mamao ole tele selau mita.
I le gagana seti o manulele o ituaiga taʻitasi, e tele pese latou te mauaina ma genes ma faʻaputu faʻatasi i se lafu. Ua iloa le tomai o nisi manulele e faafoliga ma manatua ai. O lea la, o le saienisi e iloa le mataupu ina ua iloa e le Aferika paʻepaʻe paʻu o Alex le selau upu ma talanoa. Na mafai foʻi ona ia atofaina le fesili poʻo le a se mea e le mafai e saienitisi ona 'ausia mai ulumatua. Ua mafai e Lyrebird mai Ausetalia ona faʻataʻitaʻi e le gata o manulele, ae o isi meaola, faʻapea foʻi ma le gaosia o leo e tagata. O le mea lea, o le leo leo o manulele e sili, ae tatau ona ou fai atu, itiiti suesue. E faaaoga foi e manulele faiga e le o ni upu. A e maitau totoʻa pe faʻafesoʻotaʻi manu, e iloa gofie le gagana feoaʻi. Mo se faʻataʻitaʻiga, fulufululele fulufulu faʻailoa ai le sauniuni mo se fusuʻaga, o se lapoʻa matala tele o se faʻailoga o le popole, o lona kiliki o se mea faʻamataʻu.
Gagana povi: pusi
Tagata taʻitasi, maitauina le amio a lana fagafao, maitauina latou te iloa foʻi ona talanoa. I lesona o tala faʻasolopito o le lalolagi ma le lalolagi o loʻo tatou iai, tatou te faʻataʻitaʻi i auala e fesoʻotaʻi ai manu i le tasi ma le isi (Vasega 5). Mo se faʻataʻitaʻiga, pusi e mafai ona mimiti i ni auala eseese pe a latou talosaga mo ni meaai pe a latou malolo. Latou te moʻomia i tafatafa o se tagata, ae latou le leoa pe mumusu naʻo ia ma aiga, faʻaaoga le gagana tino mo fesoʻotaʻiga.
E sili ona manaia le matauina o le tulaga o latou taliga: tū luga aʻe o lona uiga o le faʻaeteetega, malolo ma faʻaloaloa i luma - toʻamalie, faʻatonutonu i tua ma fetaomi - faʻamataʻu, gaioiga faifai pea o taliga - faʻalogo. O le iʻuga o fulufulu o meaola e taua tele le faʻailo o mea mo isi. A faʻatulaʻia o ia, ona fiafia lea o le pusi. A siʻi le iʻuga ma fufui, o le manu e sauni e osofai. Aveesea - o se faʻailoga o le faʻamaoni. Uiga gaoioi vave - o le pusi ua popole.
Gagana povi: maile
Ile faʻataʻitaʻiga o le auala e fesoʻotaʻi ai manu, e mafai ona tatou fai atu e eseese foʻi le gagana o maile.
E le gata le uu, aʻo foi e fetagisi. Ile tulaga lea, o le paʻu o maile e ese. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le paʻu filemu ma seasea faʻaalia mai ai le mataala, leotele ma le faʻapopoleina o lona uiga o lamatiaga, le iai o se isi tagata. E faʻasolosolo malie le maile, puipui, pe puipui le manu. Afai e tagi, ona tuulafoaiina ma faanoanoa. O nisi taimi e tagi mai pe a faʻapuapuagatia o ia e se tasi.
O le auala faʻafesoʻotaʻi manu faʻatasi ma faʻaaoga le faʻaoga auala e faʻaalia ai o lapiti. E seasea ona latou faia ni leo: e masani lava i le fiafia tele ma le fefe. Peitaʻi, o la latou tino tino ua lelei aʻiaʻi. O latou taliga uʻumi, e mafai ona taʻamilo i itu eseese, e fai ma mafuaʻaga o faʻamatalaga mo latou. Ia fesoʻotaʻi ma le tasi, lapiti, pei o pusi ma maile, faʻaaoga le gagana o manogi. O nei manu ei ai faʻapitoa meaʻai e faʻatupu ai le manogi o loʻo faʻatapulaʻaina ai o latou teritori.
Gagana vao
O amio ma le auala e fesoʻotaʻi ai manu i totonu o le vao e tutusa lava ma masaniga a meaola manu. Ioe, tele e feaveaʻi e ala i kenera. Ua iloa e ala i le puipuia o latou ma le puipuia o latou teritori, o manu feʻai e alaga leotele ma le mataga. Ae o lenei le faiga o a latou gagana faʻailoga e le faʻatapulaʻaina. O manu feʻai e fesoʻotaʻi tele. O a latou fesoʻotaʻiga e faigata ma manaia. O le lalolagi-aloaia sili atamamai manu i luga o le paneta o dolphins. O latou atamai atamamai e le o malamalama atoatoa. E iloga latou e lavelave faʻapitoa faiga gagana.
I le faʻaopoopoina i le twitter, o loʻo mafai ona maua e le tagata e faʻalogo iai, latou te fesoʻotaʻi ma le ultrasound mo le faʻafaigofieina i avanoa. O nei meaola mananaia o loʻo galue faʻafesoʻotaʻi i totonu o le taga. A talanoa, latou te faaigoaina igoa o le talanoaga, tuuina atu se vave tulaga ese faaili. E mautinoa lava, o le lalolagi masani e tulaga ese ma ofoofogia. Ua leva ona aʻoaʻoina e le tagata le ala e fesoʻotaʻi ai manu.O le faʻailoaina o gagana, faigata ma faʻapitoa, e maua mai i le tele o nai o tatou uso laiti.
Laulaufaiva manogi
O le mea taua ile gagana a manu laulaufaiva o manogi. Tele ituaiga o loʻo i ai ni manogi faʻapitoa e nate faʻamaonia mea manogi faʻapitoa i ituaiga o meaola, o faʻailoga o loʻo tuʻua le meaola i ona nofoaga o nonofo ai ma faʻailoga ia tuaoi o lona teritori.
Leo gagana
Leo gagana E tele ona tulaga nai lo isi lua. E faʻatagaina manu e fesoʻotaʻi e aunoa ma le vaʻaia o se tasi (e manaʻomia mo le gagana o tūlaga ma faʻagaioi o le tino) pe i se mea mamao. Le faʻaaogaina o leo faʻailo e manulele i mafiafia mafiafia mafai ai ona latou fesoʻotaʻi, e ui lava latou te le mafai ona vaʻai ile tasi.
Manuki laulaufaiva
O le lagona taua o le leo leo o manuki e toetoe lava a tutusa lelei ma le tagata. I le gagana manuki, e tele foʻi vaega o le leo e tutusa i leo ma vaega o leo a tagata.
O le toleniga o manuki i le gagana a tagata na le manuia. Ae le ona o le manuki e leai se poto, ae ona o latou leo leo (e aofia ai ma o latou nofoaga tutotonu o le faiai) e eseʻese fausaga ma e le talafeagai mo le toe faia o leo faigata tuʻufaʻatasiga o tautala a tagata. Ae o manuki e mafai ona aʻoaʻo faʻailoga vaaia (pei o le faʻailo gagana), pei o le Washo chimpanzee.
O Washo na soifua aʻe e le fomai o zoopsychologists Amerika Alain ma Beatrice Gardner ma sa ia pulea le tele o upu-upu i ni nai masina, ona sosoo ai lea ma le 300. Na ia faʻaaogaina le faʻaaoga o ana upu, mo se faʻataʻitaʻiga, o le manaʻo e tatala le pusaaisa na faʻaalia e nei faʻailoga: “tatala malulu pusa - 'ai - inu. " Tele fuaitau na fatuina e Washo ia lava, pei o le "aumai ia te aʻu se tetete" - "teteʻe aʻu". Ole faʻaalia ole agaga faʻaaloalo i isi e tutupu e ala ile upu "palapala." Sa filifili e Washo le tau o le pato “manu felelei” nai lo se upu faapitoa.
O le cub muamua a Washo na maliu ae leʻi leva ona fanau. Na umi se taimi o nofo Tina i talaane o ia, ma fai i ai ma faailoga "pepe", "pepe" e faʻatali ai se tali. E leʻi leva ae maua e ia le pepe fou o Sequoia, lea, e tusa ai ma le finagalo o le au suʻesuʻe, e tatau ona aʻoaʻo e Washo le gagana faʻailo.
Gorilla Coco, na koleni e Amslena e le au suʻesuʻe mai Amerika F. Patterson, na vave ona atamai i le 375 mataitusi ma faʻaalia e ala ia i latou e le gata i manaʻoga o aso uma, ae e aofia ai ma lagona ma lagona faigata. Sa ia iloaina faʻateʻa le vaʻai e pei o le “le fiafia”, “mafaufauga”, o taimi ua tuanaʻi ma le lumanaʻi.
Na atiae e Ernst von Glazersfeld (1917–2010) ma Sue Savage-Rumbau le gagana faʻailoga faʻailo a Yerkisch, ua fuafuaina e fesoʻotaʻi tagata matutua ma tagata. O le Chimpanzee Lana (na fanau 1970, o le tagata muamua o Yerkish), na ia suesueina le 60 lexigrams o lenei gagana i luga o le komupiuta, e mafai ona faʻaaogaina le keyboard e fai ai ni fasifuaitau e faʻatonu e faʻaola se ata faʻatonutonu e matamata se ata mai le olaga o manuki, ki le mea puʻeata, ma isi. Manuki o fatufatuga i le faʻaaogaina o latou upu faʻatauva.
O le Chimpanzee Sara na faataatitia ia faʻataʻitaʻiga mai palasitika fuainumera-upu "i le gagana Saina" - mai le pito i luga e oʻo i lalo.
E usu pese pese. I le Frankfurt Zoo i le 1974, e lua paga o siamangs (o se paga alii ma se pea tamaitai) e fiafia tele e usu ma le kuata.